Yurtdışında iş yapan veya çalışanların Türkiye’deki sigorta durumları ve sigortalılık hallerinin sona ermesi konusunda İlker Taş konuk yazar olarak bir yazı kaleme aldı.

Merhabalar, bugün, 31.05.2006 Tarihinde yayınlanan 5510 Sayılı SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU İKİNCİ KISIM Sosyal Sigorta Hükümleri BİRİNCİ BÖLÜM Sigortalılara İlişkin Hükümler başlığı altındaki Sigortalılığın sona ermesi konusunu Karadağ ‘da iş yapan bizler açısından inceleyeceğiz.

Pekiyi neymiş bu kanunun 9. Maddesi :Kanun maddesi yayınlanma şekli ile aşağıdaki gibidir. Ben sadece burada bizleri ilgilendiren kısmını aldım ve bunu yorumlayacağız.

MADDE 9- Kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalılık; b) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların;7) Herhangi bir yabancı ülkede ikamet eden ve o ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başladığı veya ikamet esasına bağlı olarak, o ülke sosyal güvenlik sistemine dahil olduğu tarihten,itibaren sona erer.Şimdi bu maddeyi yorumlayarak bakacak olursak bu madde bize açıkça şunu diyor ki,

-Bu kişiler Şirket ortağı ise Türkiye ‘de bağkurluluğunu sona erdirebilir,

Türkiye ‘de şirket ortağı veya kendi nam ve hesabına iş yapmaktan dolayı 4 / B kapsamına alınan ( Bağkur veya isteğe bağlı sigortalılar ) bu kanun kapsamında 4/B liliklerini sona erdirebilir ve hatta var ise mükerrer ( yani hem söz konusu yabancı ülke hem de Türkiye ‘de aynı tarihlerde ödenmiş ) primlerini Sosyal Güvenlik Kurumundan geri alabilirler.

– Bu kişiler Türkiye ‘de GSS kapsamına alınmış ise bu maddeye istinaden bu sona erdirilir,

Türkiye ‘de GSS kapsamına alınan kişiler, bu kanun kapsamında Genel Sağlık Sigortası kapsamında prim ödemeyerek, sona erdirebilir ve hatta var ise mükerrer ( yani hem söz konusu yabancı ülke hem de Türkiye ‘de aynı tarihlerde ödenmiş ) primlerini Sosyal Güvenlik Kurumundan geri alabilirler.

–Bu kişiler ister ise 4/A sigortalılıkta dahil her türlü sigortalılıktan muaf tutulur.

(Bu kanuna göre bu mümkün ama uygulamada sorunlu. Zira Türkiye ‘de bir işyerinde sigortasız işçi olarak çalışmak anlamına geliyor. İşveren kabul eder/etmez onu biz bilemeyiz. Ama Allah ‘tan şu anda otomatik bir sistem yok ve bu kanun kişinin beyanı ile işliyor )

– Bu kanundan kimler yararlanır?

Bu kanundan Türkiye Dışında bir başka ülkede kendi adına veya bir iş veren adına çalışan her Türk vatandaşı ile yabancı bir ülkede eşinin veya anne babası üzerinden oturum kartı sahibi ( Türkiye ‘de adres bildirimi olmasına bakılmaksızın veya fiziki olarak o yabancı ülkede yaşamasına bakılmaksızın ) her Türk vatandaşı ( Eş, çocuk ve kendisi ) bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumu ‘na bizzat giderek veya e-devlet üzerinden bildirimde bulunarak yararlanabilir.

– Başvuru Belgeleri nelerdir?

Başvuruda dilekçeye ek olarak Ticaret Ajansından Alınan Ticaret Sicil Belgesi ( Bizdeki Ticaret Sicil Gazetesine karşılık gelen diye biliriz ), Vergi dairesinden alınan Kayıt Belgesi ( Bu belge de hangi tarihten beri vergi mükellefi olduğunuz gösterilir ) ve bazı istisnai durumlar da ( bunun en büyük ilk iki örneği Emeklilik işlemi veya mükerrer ödenen Sosyal Güvenlik Priminin geri alınması ) Vergi dairesinden alınacak Hizmet Döküm Cetveli veya vergi borcu yoktur yazısı ve bunların Yeminli tercümandan yapılmış Türkçe Tercümeleri yeterlidir.

1- Pekiyi, bu şekilde Türkiye ‘ de Sigorta dan çıktık ve hastalandık ne olacak?

Bu şekilde Türkiye ‘de Sosyal Güvenlik Kapsamında çıkmanız durumunda eğer;

a- Bulunduğunuz ülke ile Türkiye arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması var ise ( ki, bu anlaşmalar 2 türlü yapılabiliyor. Ya sadece emeklilik açısından kapsayan ya da Emeklilik ve hastalık açısından kapsayan ) söz konusu ülkeden alacağınız bir belgeyi Türkiye ‘de Sosyal Güvenlik Kurumu Dış Muhasebat Servisine vererek belgenin müsaade ettiği süre kadar ( örneğin 6 ay) Türkiye ‘de hastanelerden faydalanabilirsiniz. Şanslıyız çünkü, Karadağ ile Türkiye arasında Hastalıkları da kapsayan bir Sosyal Güvenlik Anlaşması var. Dolayısı ile Karadağ ‘dan alacağınız MNETR 111 belgesi ile Türkiye ‘de hastanelerden yararlanabilirsiniz.

b- Türkiye ‘de eşiniz bir şekilde Sosyal Güvenlik Kapsamında ise ve Adres bildiriminiz ( Nüfus ‘ta ) Türkiye gözüküyorsa sistem zaten sizi otomatik olarak eşinizin üzerine atacak  ( Ülkemi çok seviyorum  )

c- Hiç biri ile uğraşmadınız veya tam yapacaktınız ki, rahatsızlandınız ve hastaneye gitmeye karar verdiniz. Sakın poliklinikten giriş yapmayın. Acilden giriş yapın. Çünkü, Muayene sonucunda acil olduğu tespit edilenler için ise SUT’un 4.2.1.B.2- numaralı maddesinin birinci ve ikinci fıkralarındaki ilgili hükümler uygulanır. Yani bu demek oluyor ki, siz acilden girdiniz ve gerçekten müdahale gerektiren bir hastalığınız var sizi de, takip ve tedavi için hastaneye yatırdılar işte o zaman hastane size fatura çıkartamaz. Bu fatura Sosyal Güvencesi olmayan Acil Hasta kapsamında ya Sosyal Güvenlik Kurumun ‘dan ya da Hastanenin bulunduğu belediyeden tahsil edilir.  Eğer yapılan muayene sonucunda acil bir durum olmadığına karar verilirse ( örneğin sadece gözünüz bozuksa, gripseniz ) o zaman devreye BUT ( Bütçe Uygulama Talimatı ) girer ve yapılan işlemlerin bedelini öder ve faturanızı mutlaka alıp, çıkar gidersiniz. Ama her şey bitmez çünkü, bu parayı gidip Karadağ Sosyal Güvenlik Kurumundan tahsil edebilirsiniz. 

d- Basit bir rahatsızlık olduğunu düşündüğünüz ( soğuk algınlığı vb. ) hastalıklarda direkt Aile Hekimi ‘ne gidebilirsiniz. Bu şekilde muayene ücreti ödemez sadece hekimin size yazdığı ilaçların eczanede ücretini ödersiniz. Çünkü, ülkemizde Aile Hekimleri Sosyal Güvencesi olmayanlara da, 1. Basamak Sağlık Hizmeti sunuyorlar. Eğer aile hekimi acil bir durumunuz olduğuna karar verirse bu sefer yukarıdaki maddeyi uygularsınız. Aile hekiminiz olup olmadığını e-devlet veya e-nabız sistemleri üzerinden kontrol edebilir, adres beyanınız nüfusta yurtdışı olsa bile kendiniz sistem üzerinden aile hekimi ataması yapabilirsiniz.

2- Sigortadan çıktık ve emekli olma zamanı günümüz yetmez ise ne yapacağız?

Karadağ ‘da ödediğiniz Sosyal Güvenlik Primleri Türkiye ‘de geçerlidir. Yani Vergi dairesinden alacağınız Hizmet Döküm Cetveli ile kanıtladığınız prim ödenen günler aynen Türkiye ‘de emeklilik gün sayınıza Türkiye ‘de ki, en son sigortalılık kolunuz üzerinden eklenir. Örneğin, Türkiye ‘de en son Bağkur ‘lu iseniz Bağkur, 4 / A ‘lı iseniz 4 / A üzerinden eklenir.

3- Ya devlet memuru ( 657 ) ve emekli sağlığına bağlıysam?

Bu durumda hiç bir şey yapmayın. Şu anda bunun sistem üzerinden otomatik tespitiniz yapamıyorlar. Fakat otomatik tespit edebildikleri gün veya hakkınızda bir ihbar yapıldığı zaman günler açısından Karadağ ‘da ki günler mükerrer ödeme kapsamında Türkiye ‘deki SGK tarafından kabul edilmeyecek ( Aynı tarihlerde Türkiye ‘de ödenen priminiz geçerli olacak sadece ). Fakat daha büyük sorun, siz devlet memurları kanunu gereğince bir başka ülkede oturum sahibi olduğunuz için en ucuz şekilde kademe veya derece ilerleme cezası ve bir miktar geçici maaş düşürme cezası ile karşı karşıya kalacaksınız.

İlker Taş – 01.01.2021