Ekonomik analistlerin, Ukraynalıların ayrılmasının Karadağ ekonomisi üzerinde olumsuz etki yaratacağı yönündeki uyarısını ilk hisseden şehir Budva oldu. Birçok sektörde gelirler geçen yıla göre daha düşük.
Bir buçuk yıl önce Budva, Rusya’nın ülkelerine yönelik saldırganlığının ardından kurtuluşu turizm metropolünde bulan Ukrayna vatandaşlarının akınına uğradı. Çoğunluğu varlıklı binlerce Ukraynalı, Budva’ya gelerek apartman ve ev kiraladı ve savaşın çabuk biteceği inancıyla yaşadı.
Bugün pek çok kişi Budva’da iş kurma, iş bulma koşullarını bulamadıkları için Ukrayna’ya döndü ya da başta Avrupa ve Kanada olmak üzere başka ülkelere gitti.
Ukraynalıların gelişi büyük bir finansal enjeksiyondu, Budva’da daha fazla gelir elde etmeye başlamayan neredeyse hiçbir sektör yoktu.
Apartman kiralama fiyatları hızla yükseldi, kış aylarında mağazalardaki trafik yaz trafiğinin yoğun olduğu saatlere ulaştı ve restoran işletmecileri memnuniyetle ellerini ovuşturdu. Ancak son birkaç aydır, özellikle de geçen sezonun sonundan bu yana Ukrayna vatandaşlarının sayısında sürekli bir düşüş yaşanıyor.
“Vijesti”nin muhatapları bunun her adımda açıkça görüldüğünü, ekonomik faydaların yavaş yavaş eriyip gittiğini belirtiyor.
Turizm Örgütü’nün söylediğine göre Ukrayna vatandaşlarının sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30 daha azalmış durumda.
TO Budva’ya göre Ocak ayının ilk günlerinde Ukrayna vatandaşlarının kalışı için yüzde 22 daha az başvuru yapılırken, geçen yılın 1 Kasım’ından bu yılın 21 Ocak’ına kadar bu sayı bir önceki yıla göre yüzde 30 daha az oldu.
Budva Kızıl Haçı sekreteri Milica Vučinić, Ukrayna’da savaşın başlangıcından bu yana 1.136 kişinin kayıt yaptırdığını söyledi.
Budva Kızılhaç istatistiklerine göre 15 Temmuz 2022’de 596 başvuru yani 193 aile, 9 Ocak 2023’te ise 785 kişi yani 255 aile, 6 Kasım’da ise 1.136 başvuru yani 361 başvuru vardı.
Kızıl Haç’tan gelen veriler çoğunlukla Ukraynalıların sosyal veya başka ihtiyaçlara sahip olduğunu gösterirken, binlerce kişinin bu insani yardım kuruluşuna kayıtlı olmadığı belirtiliyor.
Trafik yavaşladı
İşverenler Birliği Karadağ Taksiciler Yönetim Kurulu Başkanı ve Budva Taksiciler Derneği “Sany Taxi”nin sahibi Dejan Nuculović, verdiği röportajda, “2022 ile 2023’ü karşılaştırdığında özellikle orta ve güney bölgeleri için Ukrayna’dan ve daha sonra Rusya’dan gelen büyük insan akını nedeniyle iş hacminde artış yaşandı.” diyor.
Nuculović, “Savaş nedeniyle kaçan, hatta işlerini değiştiren insanlardan bahsediyoruz. Ancak 2023 yılının üçüncü ve dördüncü çeyreğinde işlerde gözle görülür bir düşüş hissedildi. Ulaşımla uğraştığımız için çok sayıda Ukrayna ve Rusya vatandaşının Karadağ’dan ayrıldığını fark ettik. Sebebini bilmiyoruz.” diye belirtiyor.
Ona göre trafik sıkışıklığı, özellikle Ukrayna ve Rusya’dan en çok insanın bulunduğu güney bölgesinde önemli ölçüde daha az.
Noculovic, “Savaş bölgesinden gelen yoğun insan akınının diğer tüm branşları olduğu gibi bizim işimizi de etkilediğine inanıyorum. Nakliyecilerin sağladığı avantajlara ek olarak çok kötü bir olay daha yaşadık: Ukrayna ve Rusya vatandaşları özellikle Budva, Bar, Tivat, Kotor, Herceg Novi ve Podgorica’da yasa dışı taksi ve minibüs taşımacılığı düzenlediler. Bunun en iyi kanıtı, özellikle turizm sezonunda, her türlü ulaşımı sipariş edebileceğiniz sosyal ağlardır. Bu yüzden yetkililere kaçak yolcu taşımacılığını ve haksız rekabeti durdurmaları için harekete geçmeleri çağrısında bulunuyorum. Yaz sezonunun ne olacağı konusunda endişeliyiz çünkü geçen sezon önceki sezonlara göre daha zayıftı. Artık daha az turist var.” diyor.
Yerel düzenli otobüs seferlerini yürüten Budva şirketi “Mediterranean Express”in sahibi Davor Dokić, trafiğin yüzde on oranında azaldığını doğruladı. Ukraynalıların ağırlıklı olarak batıya yöneldiğini belirtiyor.
Dokic, “Bu aynı zamanda tüm faaliyetleri etkileyecek ve aynı zamanda indirimli KDV nedeniyle devlet kasasının daha az dolmasına neden olacaktır. Rusların ve Ukraynalıların gidişi her şeyi eski haline getirecek ve bu, Karadağ turizminin ve ekonomisinin gerçeği. Ruslar biraz daha fazla kalacak ve Ukraynalıların neredeyse tamamı gidecek, çünkü yanlarında getirdikleri rezervlerin neredeyse tamamını harcadılar. Karadağ gelirinin önemli bir kısmını kaybedecek, bu da muhtemelen bütçe açığının artmasına ve ek borçlanma ihtiyacının daha da artmasına neden olacak.” dedi.
Restoran işletmecileri için çok daha küçük pazarlar
Ukraynalıların gidişi restoran işletmecileri tarafından şimdiden hissedildi. Budva Catering Derneği’nin Başkanı Aleksandar Jovanović, yılın kış döneminde sektörde yüzde 30 ila 40 oranında önemli bir düşüş yaşandığına dikkat çekiyor.
Eski kentte bir barın sahibi olan Luka Vučković, kış döneminde trafikte geçen yıla göre bariz bir düşüş yaşandığını vurguluyor.
Ancak Budva’nın “yıl boyunca işlerin sürdürülebildiği” bir yer haline geldiğine dikkat çekiyor.
Vuckovic, “Ukraynalıların gidişine bakılmaksızın turizm metropolü, belli bir tür kış turizminin organize edilebileceği yönde gelişiyor. Geçen kış yaşadığımız anlık trafiğe güvenmemeliyiz çünkü bu sürdürülebilir değil. Budva’nın yıl boyunca stratejik olarak turizme odaklanması gerekiyor çünkü kapasitemiz ve uygun hava koşullarımız var. Yeni gemi hattı Budva – Dubrovnik’in açılışını ve bu yıl için çok sayıda yolcu gemisinin duyurulmasını övmek istiyorum. Budva Belediyesi yıl boyunca şehrimize hareket katacak çeşitli spor, kültür ve müzik etkinliklerinin düzenlenmesinde Turizm Organizasyonu ile birlikte kilit rol oynuyor. Turist haritasında kendimizi en iyi şekilde sunabilmek için ürünlerimizi ve kültürümüzü beslememiz gerekiyor. Daha iyi olabiliriz ve olmalıyız çünkü bunun için uygun şartlarımız var”. diyor.
Süpermarket zincirini yöneten Budva şirketi “Megapromet”in genel müdürü Balša Mitrović de mağazalarda daha az trafik olduğunu doğruladı.
Mitrovic, “Ukraynalıların ve Rusların sayısında bariz bir azalma var, ayrıca verilerimiz aydan aya müşteri sayısı ve cirolarda bir azalma olduğunu gösteriyor. Rusların ve Ukraynalıların gelişi tüm ekonomi dallarında bir fayda olarak hissedildi. Gidişleri de önemli ölçüde trafikte azalma şeklinde hissedilecektir. Düşüş elbette kıyının diğer kesimlerinde de hissedilecek. Bununla ilgili duyumlar ve veriler aldık. Son üç ayda yüzde on beşlik bir azalmadan bahsedebiliriz. Ama, bunun daha fazlasının olmasını beklemiyoruz.” şeklinde konuştu.
Gayrimenkul fiyatları artıyor, kira fiyatları normale dönüyor
Kira fiyatlarındaki düşüşün başlamasında elbette Ukraynalıların gidişinin etkisi oldu. Geçen yaz tek odalı bir dairenin kirası 700-800 euro civarındayken, bugün fiyatlar normale dönüyor gibi görünüyor.
Ancak bu durum satıştaki emlak piyasası için geçerli değildir.
“Porto Budva” kompleksinin satış müdürü Ana Golubović Ramaj, Karadağ’da yaşayan Ukraynalıların sayısının az olmasına rağmen fiyatların artmaya devam ettiğine dikkat çekiyor.
Golubovic, “Fiyatlardaki artış, arzın talebe göre çok daha düşük olmasından ve inşaat malzemeleri fiyatlarındaki küresel artıştan kaynaklanıyor. Ukrayna vatandaşlarının yanı sıra Sırbistan, Bosna ve Rusya vatandaşları da Budva’da aktif olarak gayrimenkul satın alıyor ve kiralıyor. Ayrıca küresel düzeydeki istikrarsız ekonomik iklim nedeniyle Karadağ vatandaşları sermayelerini enflasyondan korumak amacıyla aktif olarak gayrimenkul yatırımı yapıyor. Parayı hasır torbada veya bankalarda minimum faiz oranıyla tutmak, elde edilen fonları saklamanın kesinlikle gecikmiş bir yoludur.” diyerek emlak piyasasını yorumladı.
Ona göre bölgeden ve dünyadan alıcılar arasında gayrimenkul yatırımına ilgi hızla artıyor.
Golubovic, “Ülkemiz yaşam ve iş için güvenli bir yer olarak kabul ediliyor. Sadece kiralama amaçlı gayrimenkul satın almak ve bu sayede edinilen sermayeyi koruyup artırmak için ülkemize gelen yabancıların sayısında her geçen gün bir artışa tanık oluyoruz.” diyerek sözlerini noktaladı.
Kaynak: vijesti – 28.01.2024
