Karadağ’da her yıl yüzlerce Türk şirketi açılıyor. Özellikle, son 5-6 yıldır yoğun bir şekilde Türk yatırımcıları üzerine çeken ülkede aktif Türk şirketi sayısı 3000’e yaklaştı.
Resmi verilere göre; Karadağ’da, kurucuları Türkiye’den tüzel veya gerçek kişi olan 2726 şirket var. Bunların bir çoğu pasif şirket konumunda yer alırken, her sene onlarcası da başarısız ticari faaliyetler sonrası işletmelerini kapatmak zorunda kalıyor.
Peki, Karadağ’da işletmeler neden başarısız oluyor? Bu yazımda nedenleriyle beraber “Karadağ’da nasıl başarısız olunur?” konusunu ele alacağız.
Konuma, kültüre ve dile hakim olmamak
İş kurulacak ülkeyi önceden araştırmamak. Burada, başarısız olanların yaptıkları hataların en başında geliyor. “Karadağ’da insanlar ne yer, ne içer, ne sıklıkla dışarı çıkar, alışveriş alışkanlıkları nasıldır, hangi şehirlerin demografik yapısı nasıldır?” gibi bu ve benzeri sorular ülkeyi tanımak için ihtiyaç duyulan soruların başında geliyor. Elbette, bu sorulara en yüksek oradan doğru yanıtları bulmak başarılı olma oranınızı artıracaktır. Özellikle, Türkiye’den bu ülkeye giden ve Türk lirasını burada değerlendirmek isteyenler önceden mutlaka ülkeyi ziyaret etmeliler. Bunu yanı sıra, büyükelçiliğimiz, dış ticaret ateşeliğimiz, DEİK gibi kurumlar aracılığı ile ülkeye dair net bilgiler almak her zaman menfaatinize olacaktır. Vaktiniz varsa, şehirleri ve kültürlerini bir miktar da olsa tanımak adına yerel halkla sohbet etmeye, gözlem yapmaya özen gösteriniz.
Yanlış iş seçimi yapmak
Yapılacak işe ve mesleğe duyulan sonsuz güven bazen girişimci ve yatırımcıları başarısız yapabiliyor. Kültürler, yetişme tarzları, tüketim değişkenleri, maddi imkanlar, nüfus gibi çeşitli gerekçelerle Türkiye’de ya da X ülkede tutan işinizin Karadağ’da başarısız olabilmesi mümkün. Bu nedenle öncesindeki fizibileti ve saha araştırmalarınızı detaylıca yapmalısınız.
Yanlış hedefler belirlemek
Özellikle, reklamlar ve danışmanların etkisinde kalan bir çok işletmeci Karadağ’da bir çok defa başarısız olarak işlerine son vermek zorunda kaldılar. İşe yatırılan para, kazanılacak para, vergiler, kur farkları, işin sürekliliği, nüfus gibi bir çok konuyu değerlendirmek bir işe girmeden önce yapılabilecek en doğru adımlardandır. Hatta, aynı hesapları bir kaç kez sağlamasını yaparak ilerlemek hedeflerinizin doğruluğu için emin olmanızı sağlar. Karadağ’da yerel halkın sürekli söylediği cümlelerden birisi de şu; “cebine 10000 euro koyan, yılda 100000 kazanacağını sanıyor. öyle bir şey olsa, ben 30 yıldır buradayım ben kazanırdım.”. Bu görüşten de yola çıkarak, hedeflerinizi doğru belirlemeniz onlara ulaşmanız için size büyük oranda yardımcı olacaktır.
Yanlış konumda yer almak
Yapılacak işin konumunun, müşteriye ulaşabilme açısından ne kadar önemli olduğu aşikar. Örneğin, turizm ve inşaat ile ilgili işler için ülkenin güneyi ideal iken, ormancılık ve diğer üretimler için kuzeyi ideal. Bunun yanında; küçük işletmeler için okul, devlet kurumu, avm gibi noktalara yakın ya da bu yapıların geçiş güzergahında açılacak dükkanların başarılı olma şansı çok daha yüksek. Lokasyon tercihi için, uzunca bir süre gözlem yapmak veya işin uzmanlarından destek almak gerekebilir.
Yanlış fiyatlandırma yapmak
Yaklaşık 200 euro asgari ücret ve 628.000 kişilik bir nüfusa sahip olan ülkede yanlış fiyatla ürün satmak idam fermanınıza imza atmakla eşdeğer olabilir. Karadağ’da özellikle gıda işletmelerinin porsiyonlarının büyük olduğu çokça dile getirilir. Türkiye’de olduğu gibi 50 gram et 6 lira şeklinde bir işletmenin bu ülkede başarılı olma şansı bir hayli düşük. İnşaat satarken, konaklama tesisi kiralarken de örnek fiyatları ve rakip analizlerini ara ara yapmak çok doğru bir adım olacaktır. Yanlış değerleme ile işletmelerine başlayanların müşteri kaybından sonra fiyatlarında indirim yaptıklarına sık sık şahit oluyoruz. Ama, bazen bu durum bir çok müşteri kaybına neden olmaktadır. Fiyatlandırma konusu için ayrıca yine kültür ve dini etkileri göze alarak dönemsel indirimleri doğru bir şekilde uygulamakta fayda var.
Düşük bütçe ile başlamak
Yetersiz bütçe ile bir iş için yola çıkmak oldukça zordur. Ancak, bunu yanlış bilgiler veya hesaplar üzerine kurgulayarak yaptığınızda sonuç kaçınılmaz olmaktadır. Dışarıdan bir ürün getirmek zorunda iseniz, gümrük vergilerini hesaplamak, transfer ücretlerini ve hatta verilmesi muhtemel el altı ödemeleri yapılan tüm hesaplamalarda “ön görülemeyen giderler” şeklinde bir başka gider kalemi olarak hesap ederseniz faydasınızı göreceksiniz.
Yabancı dil bilmemek
Karadağca, Boşnakça, Sırpça gibi dilleri geçtim. İngilizce dahi bilmeden Karadağ’da iş yapmaya çalışmak büyük bir risk içeriyor. En azından gelen müşteriye, iş yaptığınız muhasebeciye ya da denetlemeciye sempatik görünmek için bir miktar da olsa dil bilmek menfaatinize olacaktır.
Yerli işçi istihdam etmemek
Hangi işi yaptığınızın bir önemi yok, güvenilir bir Karadağlı ile sürekli olarak çalışmadan başarılı olma olasılığınız düşük. Yerel halktan bir işçi, müdür ile çalışmak hem müşteri ilişkileri hem de bürokrasi ile olan ilişkilerinizi sizin için kontrol edecek ve doğru bilgileri sizinle paylaşacak bir kaynak/dayanak demektir.
İşçi ücretlendirmesinde yanlış tercihler yapmak
Özellikle, son dönemde Türkçe bilen Karadağlılar’a yüksek maaş ödemesi yapan işletmelerin bu durumdan rahatsız olduklarını duyuyorum. Yüksek maaş eşittir, yüksek maliyet. Bununla beraber maaş konusu verimlilikle de ilişkili olan bir konu. Yüksek maaş verilen bir çalışanın size yüksek verim getireceği kesin değil. Ama, düşük maaşla işçi çalıştırmak tüm dünyada nasıl işçi verimini olumsuz etkiliyorsa, bu durum Karadağ için de aynı şekilde geçerli. Yapılacak işe ve sektöre göre yanınızda çalışacak kişilere uygun bir ücret vererek bu durumu lehinize çevirebilirsiniz.
İşçi seçiminde şanssızlık
Ne yazık ki, bu seçenek için yapabileceğimiz bir şey yok. Tamamen şans da diyebiliriz, kader de. Karadağ’daki bazı işletmeler çalıştırdıkları elemanların kasadan, müşteriden fazla para alarak en uygun tabirle; bunu kendi zimmetlerine geçirmelerinden şikayetçiler. Böyle bir durumla karşılaşmamak adına, referanslı çalışanları yanınızda işe almanız doğru bir adım olabilir.
Çevre oluşturmamak
Karadağ’da iş yapılan süre boyunca sadece işe odaklanmak ve çeşitli bağlantılar kurmamak başarılı olma şansınızı düşürmektedir. Karadağ dışına ürün ya da hizmet satmıyorsak, bu ülkede bulunduğunuz tüm süre boyunca her halükarda yerli, yabancı ve Türk isimlerle bağlantılar kurmak ve iş ağınızı genişletmek zorundasınız.
Tanıtım ve reklam yapmamak
Müşteriye ulaşmanın en doğru yolu reklam vermek, reklam yapmak. Ulaşmak istenilen müşteri kitlesine uygun olarak reklam verebileceğiniz bazı seçenekler var. Kitle hedefinin ardından reklam yapmanıza en uygun olan mecraları ve reklam türlerini belirlemeniz gerekiyor. Ardından, bütçe hesabınızı da doğru yaparak işinizi görmesi/duyması gereken kitlelere ulaştırmalısınız.
