Geçtiğimiz hafta buradan sizlere yazdığım yazı sonrasında bir çok olumlu ve olumsuz geri dönüş aldım. Bu hafta ise aslında, geçen hafta ne demeye çalıştığımı daha net bir biçimde anlatmaya çalışacağım. Karadağ, bir hayal mi yoksa sağlam adımların her zaman kazandıracağı bir fırsatlar ülke mi?

Mikro Yatırımcılar için KARADAĞ – 1

Türkler için popüler destinasyonlardan Karadağ’a ilgi her geçen gün artarak büyüyor. Bunun yanı sıra sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımlarda tartışmalar da büyüyor. Aslında tartışmaların her geçen gün sayıları artan danışmanlık hizmetlerindeki rantın paylaşımı ile ilgili olduğunu herkes biliyor. Ancak “tencere dibin kara, seninki benden kara” mantalitesi ile her kafadan ayrı bir ses çıkıyor.

Öncelikle bir tespit yapalım ki durum daha iyi anlaşılsın. Sosyal medyada Karadağ’da yaşayan insanların kurmuş olduğu ticari amaç taşımayan hiçbir grup yok. Bir başka ifade ile, paylaşım yapıp insanlardan yardım istediğiniz bütün grupların perde arkasında bir danışmanlık şirketi var. Doğal olarak danışmanlık pastasından pay almak isteyen insanlar, burada çok farklı yorumlar ile insanların kafasını karıştırıyorlar. Bu sayfalarda genellikle mikro düzeyde yatırım yapmak isteyen insanlar yazıştığı için Karadağ “tukaka” olarak nitelendirilebiliyor. Geçen yazımızda Karadağ’ın Avrupa Birliği ile ilgili sürecini anlatmış ve bunun kısa vadede mümkün görünmediğini söylemiştim. Bu bölgede mikro yatırımcılar için sunulan en büyük vaat ülkenin kısa süre içerisinde avrupa birliği içerisinde yer alacağı, burada sahip olacağınız oturum avantajı ile kısa süre içerisinde Avrupa’da serbest dolaşım imkanlarına sahip olunacağı… Bu en basit anlatım ile cehaletin zirvesidir.

Türkiye’de başarılı olamayan bir kişiye Avrupa’da başarılı olma, para kazanma hayalleri kurdurmak, danışmanlık oyunundan başka bir şey değildir. Buradaki başarı kavramı yanlış anlaşılmasın. Başarı’dan kasıt para kazanmak değil. İşini gerçekten iyi yapan, işi ile ilgili gerekli deneyim, bilgi ve tecrübe düzeyine sahip insanları başarılı olarak addediyorum. Yurt dışında herhangi bir ülkede iş yapabilmek için en azından bu düzeyde bir birey olmak zorundasınız.

Türkiye’nin genel ekonomik durumu ile para kazanmada sıkıntı yaşıyor ve iyi düzeyde bir iş tecrübesine sahipseniz ve asgari düzeyde yapacağınız işin yatırımını yapacak düzeyde iseniz o zaman başka bir ülkede yaşamayı ve iş yapmayı planlayabilirsiniz. Hangi düzeyde bir yatırıma ihtiyaç duyacağınız ise yapacağınız işe göre farklılıklar gösterebilir. Karadağ, pek çok alanda bakir, hemen hemen her iş kolunda girişim yapılabilecek bir ülkedir.

Özellikle emek yoğun işlerde (kuaförlük, terzilik, el işçiliği ve güzel sanatlar, marangozluk, inşaat vb.) pazarda tutunmak ve başarılı olmak diğer işlere nazaran biraz daha sabır ve zaman isteyen işlerdir. Daha basit bir şekilde anlatmak gerekirse Kayserili bir Kuaför, Denizli’de bir işletme açtığı zaman yaşadığı zorlukların bir benzerini yaşayacaksınız. İnsanların sizi kabullenmesi, işinizi doğru yaptığınızı kanıtlamanız, yerel bir işletmeye göre daha uzun zaman alacaktır. Burası için de aynı durum söz konusu.

Emek yoğun işlerde çalışacak arkadaşların burada hiç para kazanmadan en az 8-12 kendilerini geçindirecek imkanlar ile gelmesi, uzun vadede başarının anahtarı sayılabilir. Sonuç itibari ile iyi iş dünyanın her yerinde saygınlıkla karşılanır. Ama bir bölgenin yabancısı iseniz insanların size güvenmesi biraz daha uzun zaman alacaktır.

Gelmeden önce mümkün olduğunca fazla bilgi toplayın

İşinde uzman olan insanlar, muhataplarına doğru soruyu sorabilen kişidir. Örneğin, kuaförlük yapmak isteyen bir kişi “Orada kuaförlük işi nasıl?” şeklinde bir soru sorup ülkeyi analiz etmeye çalışıyor ise, bu kişi kimse kusura bakmasın (ana dilini konuştuğu) Türkiye’de bile işsiz kalmaya mahkumdur. İyi bir kuaför, kendi bilgi, beceri ve hedef kitlesine uygun sorular sormalı ve kendisinin başarılı olup olamayacağını bu bilgilere göre sorgulamalıdır.

Mesela, buradaki saç tiplerini, insanların Kuaföre gitme sıklıklarını, özel günlerde kuaför ihtiyacı olup olmadığını, fiyatları, ticarethane için uygun lokasyonlar ve fiyatlarını vs. Bunun yanı sıra kendisi de bunlardan bağımsız olarak sosyal medya veya benzeri kaynaklardan buradaki insanların yaşamları ve zevkleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Unutmayın ki hiç kimse uzman olduğunuz bir alanda sizin kadar bilgiye sahip değildir. Zaten sizinle aynı işi yapan bir insan neden size doğru bilgi versin (rekabet). Özetle daha mesleki sorulara verilen cevaplar ve farklı kaynaklardan elde ettiğniz bilgilerin ortalaması size Karadağ Pazarı hakkında doğru bilgileri verecektir.

Herşeyi analiz ettiniz ve sonuçta buraya yerleşmeye karar verdiniz. Eğer buranın yerel dilini bilmiyor iseniz mutkaka Türk bir Danışman ile işlemlerinizi yaptırmanız olacaktır. Ben size aracılık yaparım, kendi kendinize daha uygun halledersiniz, aracı insanlara para vermeye gerek yok gibi klişe cümleler, işine profesyonelce yaklaşan insanlara yakışmıyor. Farklı bir ülkede dilini ve insanlarının algılama seviyesini bilmediğiniz bir yerde hele hele Türkiye’de eğitim görmüş bir Karadağ’lının tercümanlığında edeceğiniz zarar çok daha fazladır.

Yaşanan tartışmaların büyük çoğunluğunun pazardan daha fazla pay almak için yaşandığını bilirseniz, tartışmaların neden yaşandığı konusunu daha iyi açıklayabilirsiniz. Sonuç itibari ile burada şirket kurup oturum almış insanların büyük bir çoğunluğu buradaki Türk arkadaşlar ile şirketini kurmadı mı? Bunların şirketlerinde ve oturumlarında (bazı küçük istisnalar hariç) sorun yaşanmadığına göre neden bu tartışmalar yaşanıyor.

İş sadece serbest piyasa ekonomisinde sizin, kendiniz için uygun partneri seçmenize kalıyor. Yoksa Türkiye’de bu işler farklı da benim mi haberim yok. Mesela bir grafik tasarım ücreti için farklı firmalar çok farklı fiyatlar vermiyorlar mı? Veya bir avukat ihtiyacı olduğunda bütün avukatlar size aynı fiyatı mı veriyor? Böyle düşündüğünüz zaman buradaki insanlar da farklı fiyatlarla bir hizmet arzediyor. Sizin yapmanız gereken, firmanın istediği fiyat ile sunduğu hizmetin doğru orantılı olup olmadığını ölçmek olacaktır.

Bir sonraki yazımızda buluşmak ümidi ile sağlıklı, huzurlu ve kazançlı günler diliyorum.

Haftanın Notu: Eğer Turizme yönelik bir işe sahip değilseniz, Karadağ’ı keşfetmek için en uygun zaman Aralık-Mart dönemi arasıdır.